Health Rodos: Ένας μαθητής, κουρασμένος από τις απαιτήσεις των γύρω του, ζήτησε τη βοήθεια του δασκάλου του.«Κάθε φορά που προσπαθώ να πω “όχι”, η φωνή μου χάνεται. Φοβάμαι ότι θα πληγώσω τους άλλους, ότι θα απομακρυνθούν. Τι να κάνω;»AdvertismentΟ δάσκαλος τον οδήγησε στον ποταμό. Έσκυψε, πήρε μια πέτρα και του την έδωσε.«Ρίξε την στο νερό», είπε. Ο μαθητής την πέταξε και οι κύκλοι διαδόθηκαν απαλά στην επιφάνεια.«Η πέτρα δεν έβλαψε το νερό», του είπε ο δάσκαλος. «Απλώς το διαπέρασε, κι εκείνο συνέχισε να ρέει.»AdvertismentΤο «όχι» δεν είναι ρήξη· είναι η εσωτερική κίνηση που προστατεύει τη ροή. Δεν λειτουργεί ως άρνηση, αλλά ως οριοθέτηση του χώρου όπου η αγάπη μπορεί να αναπτυχθεί με σεβασμό και αμοιβαιότητα. Πολλοί μεγαλώνουν με την πεποίθηση ότι το «όχι» σημαίνει απόρριψη, ότι είναι πράξη ψυχρότητας, εγωισμού ή ακόμα και σκληρότητας. Στην πραγματικότητα, το «όχι» που λέγεται με ενσυναίσθηση είναι ένας από τους πιο καθαρούς και γειωμένους τρόπους για να τιμηθεί η σχέση – είτε πρόκειται για οικογένεια, φιλία, επαγγελματική συνεργασία ή ερωτικό δεσμό.Η παρανόηση του «Όχι»: Πολιτισμικές ρίζες και παιδικά μοτίβαΗ ψυχολογία της ανατροφής, δείχνει πως σε πολλές κουλτούρες, το παιδί λαμβάνει αγάπη υπό όρους. Όταν συμπεριφέρεται «καλά» – δηλαδή με τρόπο που δεν προκαλεί αναστάτωση – επιβραβεύεται. Όταν εκφράζει δυσαρέσκεια, αποσύρεται η στοργή. Αυτή η εμπειρία δημιουργεί έναν εσωτερικό μηχανισμό: η ανάγκη για αποδοχή υπερκαλύπτει την ανάγκη για αυθεντικότητα. Έτσι γεννιέται ο άνθρωπος-ναι. Εκείνος που χαμογελά ενώ μέσα του βουίζει μια επιθυμία να απομακρυνθεί, να ξεκουραστεί ή απλώς να διαφωνήσει. Εκείνος που δίνει, όχι επειδή θέλει, αλλά επειδή φοβάται ότι η ειλικρίνειά του θα παρερμηνευθεί ως απόρριψη.Η ψυχολόγος Harriet Lerner, στο έργο της «The Dance of Connection», τονίζει ότι η αγάπη που στηρίζεται στην αυτοδιάψευση είναι καταδικασμένη να γίνει πικρία. Το όριο δεν είναι απόσταση – είναι δομή. Είναι ο τρόπος που λες: «Θέλω να είμαι εδώ, αλλά με τρόπο που δεν με εξαντλεί.»Το όριο ως ενέργεια σχέσηςΟ φιλόσοφος Martin Buber έλεγε ότι η αληθινή σχέση υπάρχει εκεί όπου ο άνθρωπος αντιμετωπίζει τον άλλον ως «εσύ» και όχι ως «αυτό». Το «όχι» που λέγεται με ειλικρίνεια είναι προσφορά· είναι η αποδοχή του άλλου ως ικανό να αντέξει τη δική σου αλήθεια. Δεν χρειάζεται να φωνάζει για να είναι σταθερό· η ηρεμία του το καθιστά ξεκάθαρο.Στη θεωρία του attachment, o John Bowlby τόνιζε πως η ασφάλεια σε μια σχέση δεν γεννιέται από τη διαρκή διαθεσιμότητα, αλλά από τη συνέπεια. Το «όχι» που λέγεται με σαφήνεια είναι συνεπές. Είναι μια μορφή φροντίδας που δημιουργεί αίσθημα σταθερότητας στον άλλον.Η ενοχή ως σημάδι μετάβασηςΌταν κάποιος αρχίζει να θέτει όρια, συχνά αισθάνεται ενοχές. Αυτή η ενοχή δεν προέρχεται από λάθος, αλλά από την ανατροπή ενός παλιού τρόπου ύπαρξης. Ο ψυχοθεραπευτής Terrence Real γράφει ότι το δυσκολότερο στάδιο της θεραπείας είναι η απενοχοποίηση της αλήθειας. Η στιγμή που κάποιος συνειδητοποιεί ότι το να τιμά τις ανάγκες του δεν τον καθιστά λιγότερο αγαπητό.Το «όχι» λειτουργεί σαν πλοηγός. Δείχνει τι σε ορίζει, τι αντέχεις, πού τελειώνει η προσφορά και αρχίζει η αυτοπροστασία. Δεν αρνείται τη σχέση· αποφεύγει τη διάβρωση.Επικοινωνία με ριζωμένο λόγοΥπάρχουν τρόποι να ειπωθεί το «όχι» που δεν προκαλούν αμυντικότητα, γιατί δεν προσβάλλουν την ανάγκη του άλλου – απλώς δηλώνουν τη δική μας.
- Αντί για: «Συγγνώμη αλλά δε μπορώ», δοκίμασε το : «Δίνω προτεραιότητα στον χρόνο μου για να μπορώ να είμαι παρών με ποιότητα.»
- Αντί για: «Ελπίζω να μη σε πειράζει που αρνούμαι», δοκίμασε το : «Επιλέγω να στηρίξω τον εαυτό μου σε αυτό και εκτιμώ την κατανόηση.»
- Αντί για: «Δε θέλω να τσακωθούμε», δοκίμασε το : «Μου είναι σημαντικό να μιλάμε ανοιχτά, ακόμη κι αν δεν συμφωνούμε.»
Η καθαρή γλώσσα δεν έχει εχθρότητα. Έχει ρίζωμα. Και αυτό είναι κάτι που ο συνομιλητής μπορεί να νιώσει. Το όριο με ενσυναίσθηση λειτουργεί σαν καθρέφτης. Βοηθά και τον άλλον να ακούσει τις δικές του ανάγκες πιο καθαρά.Το όριο ως τέχνη σχέσηςΈνα συχνό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν πολλοί αφορά τη δυσκολία οριοθέτησης στον τρόπο επικοινωνίας με γονείς, ιδιαίτερα όταν υπάρχει η προσδοκία συνεχούς διαθεσιμότητας. Ένας ενδεικτικός τρόπος σωστού χειρισμού θα μπορούσε να είναι η καθιέρωση σταθερών στιγμών επαφής, ώστε το άτομο να μπορεί να είναι παρόν με ψυχική διαθεσιμότητα. Αντί της απότομης απόσυρσης ή της μη απάντησης, μπορεί να γίνει μια ανοιχτή συζήτηση με σεβασμό και φροντίδα. Ένα τέτοιο όριο δεν υπονομεύει τη σχέση, αντίθετα την υποστηρίζει μέσω της ειλικρίνειας.Το όριο δεν χρειάζεται να είναι τοίχος. Μπορεί να είναι μια διαφανής πόρτα. Εκεί όπου κάποιος χτυπά, περιμένει και μπαίνει όταν τον καλέσεις.Από τη Ζεν παράδοση στη σύγχρονη ψυχολογίαΣτη Ζεν παράδοση, η πράξη της αποστασιοποίησης δεν νοείται ως απόρριψη, αλλά ως επανένταξη στον εαυτό. Ο δάσκαλος Shunryu Suzuki έλεγε: «Όταν λες “όχι”, να είναι καθαρό σαν ένα φύλλο που πέφτει από το δέντρο». Το φύλλο δεν πέφτει με αγωνία· πέφτει γιατί ήρθε η ώρα.Η πράξη της οριοθέτησης ενσωματώνει την επιθυμία για αρμονία, όχι με την έννοια του συμβιβασμού, αλλά με την έννοια της αλήθειας.Η Brené Brown σημειώνει ότι οι πιο συμπονετικοί άνθρωποι είναι εκείνοι με τα πιο καθαρά όρια, γιατί γνωρίζουν μέχρι πού μπορούν να δώσουν χωρίς να αποστραγγιστούν.Όταν το “όχι” φυτεύει εμπιστοσύνηΤο «όχι» δεν είναι απόσυρση ούτε απόρριψη. Είναι πράξη ακεραιότητας. Η αλήθεια που προσφέρεται με σεβασμό γίνεται γέφυρα. Το όριο, όταν τίθεται με συνέπεια και ευγένεια, γεννά εμπιστοσύνη. Όχι μόνο στον άλλον, αλλά και μέσα μας. Εμπιστοσύνη ότι δεν χρειάζεται να διαλυθούμε για να αγαπηθούμε, ούτε να χαθούμε για να υπάρξουμε.Η φροντίδα δεν είναι πάντα συγκατάβαση. Μερικές φορές είναι η επιμονή στην αλήθεια, μια πράξη αγάπης που ριζώνει. Και τότε, κάθε «όχι» γίνεται σιωπηλή πρόσκληση: «Θέλω να με δεις όπως είμαι – όχι όπως βολεύει να με φαντάζεσαι.»Πηγές:
- Lerner, H. (2001). The Dance of Connection
- Real, T. (2002). How Can I Get Through to You?
- Brown, B. (2012). Daring Greatly
- Buber, M. (1937). I and Thou
- Bowlby, J. (1969). Attachment and Loss
- Suzuki, S. (1970). Zen Mind, Beginner. Mind
πηγή: enallaktikidrasi.com
