Health Rodos: “Πώς να ξεκουράζεσαι σωστά. Βάλε στόχους για τον καναπέ. Μην χαραμίσεις τον χρόνο σου”Αν αυτές οι φράσεις σου είναι γνώριμες, τότε πιθανότατα έχεις έρθει σε επαφή με μια από τις πιο ύπουλες πολιτισμικές επιταγές της εποχής μας: την εμμονή με τη διαρκή απόδοση. Όχι μόνο στη δουλειά ή στην παραγωγικότητα, αλλά ακόμη και στην ξεκούραση. Η ίδια η ιδέα του ελεύθερου χρόνου έχει μετατραπεί σε έργο προς διαχείριση. Ο καναπές έγινε σταθμός «ψυχικής ανασυγκρότησης». Η βόλτα, πεδίο mindfulness. Η ανάγνωση, επένδυση στον εαυτό.AdvertismentΚαλωσήρθες στο productivity cult – την κουλτούρα όπου η αξία μας μετριέται με το πώς αξιοποιούμε κάθε λεπτό. Το φαινόμενο δεν περιορίζεται στους εργαζόμενους ή στους επιχειρηματίες. Αγγίζει φοιτητές, ελεύθερους επαγγελματίες, ακόμα και όσους βρίσκονται σε άδεια ή διακοπές. Ο ελεύθερος χρόνος αντί να ανακουφίζει, γίνεται νέα μορφή πίεσης. Δεν αρκεί να ξεκουραστείς. Χρειάζεται να το κάνεις “αποτελεσματικά”.Όταν η ξεκούραση απαιτεί βελτιστοποίησηΗ ανάγκη για «σωστή» ξεκούραση βασίζεται σε μια βαθιά εσωτερικευμένη πεποίθηση ότι ο χρόνος είναι πολύτιμος μόνο αν παράγει κάτι. Δεν φτάνει να ξεκουραστείς – πρέπει να το κάνεις με μέθοδο, με στόχο, με αποτέλεσμα. Έτσι, ακόμα και ο ύπνος ή το παιχνίδι φορτίζονται με σκοπό. Η αποσύνδεση γίνεται ένα νέο είδος εργασίας.Η ψυχολόγος του Χάρβαρντ, Dr. Laurie Santos, μιλά για τη “tyranny of self-improvement” – την τυραννία της αυτοβελτίωσης, όπου κάθε δραστηριότητα αξιολογείται από το αν συμβάλλει στην πρόοδό μας. Η ξεκούραση, αντί να λειτουργεί ως ανάπαυση, φορτώνεται με στόχους, όπως «πόσες ώρες διαλογισμού έκανες σήμερα;», «διάβασες βιβλίο ή κοίταζες TikTok;»AdvertismentΑυτό που χάνεται είναι η αυθεντική χαρά του αχρείαστου, του απρογραμμάτιστου, του αβίαστου. Αν κάθε δραστηριότητα χρειάζεται λογική εξήγηση, τότε παύει να είναι δραστηριότητα και μετατρέπεται σε εργαλείο. Η αναπνοή γίνεται τεχνική, το παιχνίδι εργαλείο κοινωνικής σύνδεσης, η χαλάρωση διαδικασία «επανεκκίνησης». Κι όμως, κάποτε αυτά ήταν αυτονόητα, ελεύθερα, ανθρώπινα.Ο ελεύθερος χρόνος ως performanceΟι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης έχουν συμβάλει στην ένταση αυτού του φαινομένου. Δεν αρκεί να διαβάζεις – πρέπει να φωτογραφίσεις το βιβλίο. Δεν επαρκεί να κάνεις γιόγκα – πρέπει να την ανεβάσεις με λεζάντα. Η ξεκούραση γίνεται δημόσια και η δημόσια εικόνα της ξεκούρασης αντανακλά πίσω στον τρόπο που την βιώνουμε.Ο φιλόσοφος Byung-Chul Han, στο έργο του “Η κοινωνία της κόπωσης”, περιγράφει μια εποχή όπου το άτομο έγινε ταυτόχρονα εργοδότης και εργάτης του εαυτού του. Είμαστε σε συνεχή αξιολόγηση, ακόμα και την ώρα που «χαλαρώνουμε». Η ευτυχία έγινε project. Ο καφές, υλικό περιεχομένου. Το σαββατοκύριακο, ευκαιρία για «θεραπευτικές» δραστηριότητες.Η ιδέα του να περνάς χρόνο χωρίς μάρτυρες ή αποδείξεις μοιάζει παράδοξη. Κι όμως, οι πιο βαθιές εμπειρίες είναι αυτές που δεν αναρτώνται ούτε εξηγούνται. Απλώς βιώνονται.Η ενοχή του «τίποτα»Πολλοί άνθρωποι νιώθουν ενοχή όταν δεν κάνουν κάτι παραγωγικό. Το «δεν κάνω τίποτα» προκαλεί άγχος. Όμως, σύμφωνα με την έρευνα του Jonathan Schooler (UC Santa Barbara), οι στιγμές του mind-wandering – της ανεξέλεγκτης περιπλάνησης της σκέψης – είναι κρίσιμες για τη δημιουργικότητα, την επεξεργασία συναισθημάτων και τη μακροπρόθεσμη ευημερία.Η αδράνεια, σε αντίθεση με τη νωθρότητα, είναι το πεδίο όπου ο νους κάνει συνδέσεις, αναπαύεται και επανατοποθετείται. Οι ώρες του «χαμένου χρόνου» είναι εκείνες που γεννούν ενόραση, έμπνευση και εσωτερική τάξη. Οι αρχαίοι Έλληνες το γνώριζαν αυτό και διέκριναν μεταξύ σχόλης (χρόνου στοχαστικής ανάπαυσης) και αργίας (απραξίας χωρίς περιεχόμενο).Σύμφωνα με τη Barbara Fredrickson, θετική ψυχολόγο στο UNC, η εμπειρία θετικών συναισθημάτων συνδέεται με την αίσθηση νοήματος και αυτή πολλές φορές αναδύεται σε στιγμές σιγής και «μη-δράσης».Η ανάκτηση της «άσκοπης» ζωήςΟ χρόνος δεν είναι πάντα για χρήση. Είναι και για ύπαρξη. Οι κοινωνίες που τιμούν το «dolce far niente» – τη γλυκύτητα του να μην κάνεις τίποτα – έχουν βαθιά αίσθηση του μέτρου, του ρυθμού, της ανθρώπινης ευθραυστότητας.Η ξεκούραση χωρίς σκοπό μάς επιστρέφει στην παιδικότητα, όπου η εμπειρία είναι αρκετή χωρίς στόχο. Η αργή βόλτα, η ανεξήγητη χαρά, το βλέμμα στον ουρανό. Όλα όσα είναι πλήρη χωρίς να είναι χρήσιμα, όπως η επαφή με τη φύση χωρίς app βημάτων, ή η μουσική χωρίς playlist βελτιστοποίησης συγκέντρωσης.Η μη στοχευμένη εμπειρία ξανασυνδέει το σώμα με το παρόν. Το άχρηστο γίνεται πολύτιμο γιατί επαναφέρει τη μνήμη της ανεπιτήδευτης ύπαρξης, μιας ύπαρξης που δεν χρειάζεται να αποδείξει τίποτα.Πώς να απελευθερωθείς από την παγίδα της απόδοσης

1. Δημιούργησε μη-παραγωγικούς χώρους: Όρισε στιγμές όπου δεν υπάρχει καμία επιδίωξη. Μην τις προγραμματίσεις – απλώς δώσε χώρο. Ένα 20λεπτο όπου μπορείς να βαριέσαι χωρίς να κοιτάς ρολόι είναι πράξη αντίστασης.
2. Επαναπροσδιόρισε την αξία: Τι είναι σημαντικό επειδή το νιώθεις κι όχι επειδή προσφέρει αποτέλεσμα; Αναγνώρισε τη διαφορά μεταξύ ευχαρίστησης και στόχου. Η βόλτα χωρίς GPS έχει άλλη ποιότητα.
3. Πειραματίσου με την αργία: Κάνε κάτι χωρίς λόγο. Μαγείρεψε χωρίς συνταγή. Περπάτησε χωρίς διαδρομή. Σημείωσε πώς νιώθεις όταν τίποτα δεν σε μετρά.
4. Αποδέξου την εσωτερική σιγή: Η πλήξη είναι σύμμαχος. Όπως γράφει ο Adam Phillips, «ό,τι δεν κάνουμε είναι εξίσου σημαντικό με ό,τι κάνουμε.» Η εσωτερική σιγή είναι πεδίο επανασύνδεσης με τις πιο ανεπεξέργαστες σκέψεις μας.
5. Δώσε στον εαυτό σου άδεια: Η ξεκούραση είναι δικαίωμα. Δεν χρειάζεται έγκριση. Η αργία δεν είναι έλλειψη βούλησης, αλλά πράξη επιβίωσης απέναντι σε μια κουλτούρα που μετρά τους ανθρώπους με ρολόγια και λογιστικά φύλλα.

Το τίποτα που θεραπεύειΌταν η ζωή μας, έχει διαμορφωθεί στη βάση του να είμαστε συνέχεια «κάτι» – παραγωγικοί, απασχολημένοι, ενήμεροι, βελτιωμένοι – το μεγαλύτερο ρήγμα στο σύστημα είναι το να επιλέξουμε συνειδητά να μην είμαστε τίποτα για λίγο.Η αποσύνδεση από τον ρυθμό της επιτυχίας, σημαίνει επιστροφή στο ρυθμό της ζωής, στο ρυθμό της ανάσας, της παρατήρησης, της ύπαρξης. Η «αδιανόητη» πράξη του να κάθεσαι χωρίς σκοπό, όταν η αποδεκτή συνθήκη είναι να τρέχεις, δηλώνει ελευθερία.Η αποδοχή του δικαιώματος στον ελεύθερο χρόνο είναι απαραίτητη, γιατί δεν γεννηθήκαμε για να είμαστε παραγωγικοί. Γεννηθήκαμε για να είμαστε παρόντες.Πηγές:

• Han, B.-C. (2010). Η κοινωνία της κόπωσης.
• Santos, L. (2020). The Happiness Lab Podcast.
• Schooler, J. (2011). Meta-awareness, perceptual decoupling and the wandering mind.
• Phillips, A. (1993). On Kissing, Tickling, and Being Bored.
• Fredrickson, B. (2009). Positivity.
• Cabanas, E. (2018). Manufacturing Happy Citizens.
• Hartmut Rosa (2019). Resonance: A Sociology of Our Relationship to the World.

πηγή: enallaktikidrasi.com