Health Rodos: Η ανθρώπινη προσοχή έχει την τάση να κατευθύνεται προς τα έξω. Η παρατήρηση των άλλων, η ανάλυση της συμπεριφοράς τους, η ενασχόληση με τις ανάγκες ή τα προβλήματά τους, αποτελούν συχνή συνθήκη της καθημερινότητας. Αυτή η εξωτερική εστίαση μπορεί να είναι λειτουργική και κοινωνικά αποδεκτή. Ωστόσο, όταν αποκτά σταθερότητα και ένταση, μπορεί να λειτουργεί ως μηχανισμός αποφυγής της επαφής με τον ίδιο τον εαυτό.Η συνεχής προσήλωση στον “άλλον” δεν εκφράζει πάντα ενσυναίσθηση ή φροντίδα. Συχνά προκύπτει από την ανάγκη να μην στραφεί η προσοχή προς το εσωτερικό κενό, προς ερωτήματα χωρίς απαντήσεις, προς κομμάτια του εαυτού που δεν έχουν ειπωθεί ή αναγνωριστεί. Ο άλλος γίνεται τότε μέσο αποφυγής.AdvertismentΨυχολογική ανάλυση – Όταν ο άλλος γίνεται ασπίδα από τον εαυτόΣτην ψυχοδυναμική θεωρία, μηχανισμοί όπως η προβολή, η μετατόπιση και η συγχώνευση ταυτότητας εξηγούν τη λειτουργία της εξωτερικής προσήλωσης ως εσωτερικής άμυνας. Η προβολή — η απόδοση εσωτερικών συγκρούσεων ή φόβων σε εξωτερικά πρόσωπα — επιτρέπει την αποφόρτιση ενοχλητικών συναισθημάτων χωρίς εσωτερική επεξεργασία. Αντί να βιωθεί η αμφιθυμία, η ανασφάλεια ή ο θυμός, αυτά εντοπίζονται στον άλλον.Η υπερενασχόληση με τον άλλον μπορεί επίσης να αποτελεί μορφή ταύτισης με εξωτερικό αντικείμενο, ιδίως όταν ο εσωτερικός πυρήνας ταυτότητας είναι αδύναμα διαμορφωμένος. Η προσωπική αξία εξαρτάται από την αναγνώριση του άλλου — ή από την αίσθηση ότι ο άλλος “χρειάζεται” την παρουσία, την καθοδήγηση ή την παρέμβαση. Αυτό το ψευδοενδιαφέρον συντηρεί ένα πρόσχημα σχεσιακής λειτουργίας, που στην πραγματικότητα αποτρέπει την επαφή με το προσωπικό βίωμα.Η θεωρία του “ψευδούς εαυτού” του Donald Winnicott περιγράφει τον εσωτερικό διαχωρισμό ανάμεσα στην αυθεντική εμπειρία και σε μια λειτουργική, αλλά αποκομμένη, ταυτότητα. Η συνεχής δραστηριότητα γύρω από τους άλλους, όταν δεν συνοδεύεται από αυτοαναφορικότητα, μπορεί να αποτελεί τέτοιο ψευδή εαυτό: κοινωνικά αποδεκτό, σχεσιακά λειτουργικό, αλλά υπαρξιακά κενό.AdvertismentΤο εσωτερικό κενό -Τι είναι και πώς λειτουργείΤο κενό μπορεί να ορίζεται ως απουσία, στην πραγματικότητα όμως είναι παρουσία του ανείπωτου. Μια κατάσταση εσωτερικής ασυνέχειας που δεν έχει λάβει έκφραση ή ερμηνεία. Δεν αποτελεί απαραίτητα παθολογικό σύμπτωμα· μπορεί να προκύπτει από ματαίωση, απώλεια, παρατεταμένη αποσύνδεση ή αδυναμία αυτοπαρατήρησης.Αυτό το εσωτερικό κενό παράγει δράση — συχνά έντονη και φαινομενικά δημιουργική. Η κίνηση προς τα έξω μοιάζει με ζωτικότητα, αλλά είναι φυγή από τη σιγή του μέσα. Όσο η εστίαση παραμένει σε εξωτερικά προβλήματα, τόσο μειώνεται η ανάγκη αναμέτρησης με το εσωτερικό ερώτημα: «ποιος είμαι όταν δεν υπάρχει κανένας απέναντι;»Η εξωτερική επίδειξη ενδιαφέροντος ως κοινωνικά ενισχυόμενο πρότυποΤο σημερινό πολιτισμικό περιβάλλον επιβραβεύει τη δραστηριότητα, την προσφορά, τη “διαθεσιμότητα” κι έτσι η εστίαση στον άλλον έχει αναχθεί σε κανονιστικό ιδεώδες. Το “νοιάξιμο” προβάλλεται ως αξία, πολλές φορές όμως απογυμνώνεται από αυθεντικότητα και μετατρέπεται σε ρόλο.Τα κοινωνικά μέσα εντείνουν αυτή τη δυναμική. Η δημόσια απόδοση φροντίδας, ενδιαφέροντος ή ευαισθησίας λειτουργεί ως συμβολικό κεφάλαιο. Ο άλλος, τότε, μετατρέπεται σε “σκηνή” επιτέλεσης σχέσης κι όχι σε αυθεντικό συνομιλητή. Η ενασχόληση με το εξωτερικό γίνεται μέσο αυτο-επιβεβαίωσης, και όχι ουσιαστικής συνάντησης.Η πολιτισμική υπερενσυναίσθηση ενδέχεται να λειτουργεί ως μεταμοντέρνα μορφή αποφυγής: μια εξιδανίκευση του «νοιάζομαι», που εμποδίζει την ανάδυση του «δεν αντέχω να μείνω μόνος με τον εαυτό μου».Διαπροσωπικές και ενδοψυχικές συνέπειεςΗ υπερβολική προσήλωση στον άλλον, όταν δεν συνοδεύεται από αυτοεπίγνωση, έχει σαφείς επιπτώσεις:Εσωτερική αποσύνδεσηΗ ψυχική ενέργεια κατευθύνεται εξ ολοκλήρου προς το έξω. Το αποτέλεσμα είναι σταδιακή ατροφία της ικανότητας για αυτοπαρατήρηση, ενσώματη εμπειρία, στοχασμό.Ασάφεια ταυτότηταςΌταν η προσωπική αξία εξαρτάται από την επίδραση στον άλλον, κάθε απόσυρση ή αδιαφορία βιώνεται ως απώλεια νοήματος.Διατάραξη ορίων στις σχέσειςΟ άλλος γίνεται πεδίο επέμβασης, διόρθωσης ή φροντίδας, συχνά χωρίς να ζητηθεί. Αυτό δημιουργεί σύγχυση ρόλων, πίεση ή συναισθηματική κόπωση, και τελικά απόσταση.Ανακύκλωση της σκιώδους πλευράςΌ,τι δεν έχει αναγνωριστεί εσωτερικά, επανεμφανίζεται διαρκώς στον έξω κόσμο. Η απογοήτευση, η κριτική ή η πικρία επαναλαμβάνουν το αρχικό κενό που δεν έχει ακόμα αποκωδικοποιηθεί.Από την αποφυγή στην επαφήΗ στροφή προς τον άλλον δεν είναι πρόβλημα όταν προκύπτει από συνειδητή επιλογή και σταθερότητα εσωτερικής βάσης. Γίνεται, όμως, ψυχολογικό εμπόδιο όταν υποκαθιστά την επαφή με τον εαυτό. Ο άλλος τότε λειτουργεί ως καθρέφτης — όχι για αναγνώριση, αλλά για κάλυψη και η σκιά που αποφεύγεται, συνεχίζει να δρα ασυνείδητα.Η αυτοπαρατήρηση δεν απαιτεί απομόνωση. Απαιτεί σωματική παρουσία στον εαυτό, ικανότητα αναγνώρισης συγκίνησης, και ανοχή στην εσωτερική αβεβαιότητα. Η σιωπή, όταν δεν απειλεί, μπορεί να γίνει το πιο σταθερό σημείο νοήματος κι η ψυχολογική ωρίμανση αρχίζει όταν σταματά η αποφυγή της κρίσιμης και συχνά άβολης επαφής με αυτό που ζητά να ειπωθεί εντός.«Η σκιά δεν εξαφανίζεται με εξωστρέφεια. Εξασθενεί μόνο όταν αναγνωριστεί.»Βιβλιογραφία

• Jung, C. G. (1959). Aion: Researches into the Phenomenology of the Self. Princeton University Press.
• Winnicott, D. W. (1965). The Maturational Processes and the Facilitating Environment. International Universities Press.
• Horney, K. (1950). Neurosis and Human Growth. Norton.
• Greenberg, L., & Pascual-Leone, A. (2006). Emotion in Psychotherapy: A Practice-Friendly Research Review. Journal of Clinical Psychology.
• Riso, D. R., & Hudson, R. (1999). The Wisdom of the Enneagram. Bantam Books.

πηγή: enallaktikidrasi.com